پرسش :

جایگاه ریاست جمهوری در نظام جمهوری اسلامی، اهمیّت آن و اهمیت انتخابات آن نسبت به سایر انتخابات‌ های دیگر چیست؟


پاسخ :
هر جامعه‌ای برای این که بتواند نیازهای معنوی و مادی اعضای خود را در جریان یک زندگی معقول تأمین نماید، لازم است که نهاد‌های مربوط به این هدف را در خود به وجود آورد. در یک جامعه دینی  حاکمیت از آن خدا بوده و بر اساس دستورات دینی در زمان غیبت امام معصوم علیه السّلام ، تنها حاکم مشروع، ولی فقیه بوده و او موظف است جامعه را در مسیر دین و ارزشهای الهی هدایت نماید و بر همین اساس بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با رهبری‌های مدبرانه امام خمینی رحمه الله، قانون اساسی در کوتاه‌ترین زمان ممکن تدوین گردید. بر‌ اساس این قانون که ملهم از دستورات الهی و اعتقادات جامعه دینی ایران بود، نهاد‌های حکومتی تعریف و حوزه اختیارات آنها نیز به خوبی روشن شد. بر اساس این قانون یکی از نهادهای مهم حکومت ریاست جمهوری می‌باشد و رئیس جمهور طی انتخابات کشوری و با رأی اکثریت مردم برای چهار سال انتخاب می‌شود. رئیس جمهور می‌تواند در صورت کسب رأی تا چهار سال دیگر نیز به عنوان رئیس جمهور باقی بماند.[1]
 

اهمیت ریاست جمهوری

1. رئیس جمهور بازوی اجرایی رهبری و نماینده اجرایی مردم
بر اساس اصول و اعتقادات دینی حکومت جامعه اسلامی در زمان غیبت به عهده فقیهی است که به صورت عام از سوی امام معصوم ـ علیه السّلام ـ به عنوان حاکم جامعه اسلامی منصوب شده است. اما همین امر منافاتی ندارد با این که فقیه نیز در جهت پیشبرد جامعه با توجه به احکام و قوانین دینی مشاوران ، معاونان و بازوان اجرایی نیز داشته باشد. بر همین اساس در قانون اساسی قوای سه گانه پیش بینی شده است که یکی از این قوا قوه مجریه بوده و از آن جا که رئیس آن مستقیماً توسط مردم انتخاب شده و بسیاری از امور اجرایی در حیطه قانون اساسی به او سپرده می‌شود، مهمترین بازوی اجرایی رهبری محسوب می‌شود.
 
2. نما‌ینده کشور در مجامع رسمی:
رئیس جمهور به عنوان نماینده ملت در مجامع رسمی محسوب شده و از طرف آنان سخن می‌گوید . علاوه بر این دیپلماسی کشور زیر نظر رئیس جمهور است, و لذا در صورتی که فرد صالح و شایسته‌ای انتخاب شود، نقش اساسی در حفظ عزت و آبروی بین المللی که از اصول مسلّم سیاسی یک جامعه دینی است، خواهد داشت و این همان چیزی است که وظیفه انتخاب کنندگان را نیز بسیار خطیر می‌سازد.
 
3. رئیس جمهور حافظ ارزشها و منافع ملی‌
بر اساس قانون اساسی رئیس جمهور نقش اساسی در حفظ ارزشهای دینی جامعه نیز دارد و بر همین اساس یکی از مفاد مهم سوگند رئیس جمهور تعهد به حفظ مبانی دینی و ارزشی جامعه می‌باشد. قسمتی از متن این سوگند چنین است؛ « من به عنوان رئیس جمهور در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشم.»[2]
 

اهمیت انتخابات ریاست جمهوری

1. نماد اقتدار و مردم سالاری دینی:
اگر چه تعیین حاکم در جامعه اسلامی از آن خدا بوده و به همین علت در زمان غیبت امام معصوم ـ علیه السّلام ـ ولی فقیه اداره امور جامعه را به عهده می‌گیرد، اما در عین حال باید توجه داشت که تا زمانی که یک حکومت از پشتیبانی مردمی برخوردار نباشد، نخواهد توانست به موفقیت قابل توجهی دست داشته باشد. لذا انتخاب رئیس جمهور نقطه عطف مهمی است که اعضای جامعه در آن به میدان آمده ، ایفای نقش می‌کنند و در عین حال مردم‌سالاری دینی که به تعبیر رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه‌ای «عبارت است از اینکه تشکل نظام به وسیله اراده و رأی مردم صورت بگیرد.»[3]، تحقق می یابد. نکته قابل توجه آنکه در چنین فرایندی و به واسطه این پشتوانه مردمی ، امنیت و اقتدار ملی و بین المللی حکومت اسلامی تقویت می شود.

2) انتخابات نماد همبستگی و مشارکت:
اگر چه هر انتخاباتی در نظام اسلامی به نوعی همبستگی را در میان مردم افزایش می‌ دهد، اما در عین انتخابات ریاست جمهوری از آن جهت که در آن یک فرد از سوی تمام اعضای کشور انتخاب میشود نقش مهمی در ایجاد همبستگی و افزایش مشارکت دارد چراکه یک فرد به عنوان نماینده همه اقوام و مناطقی است که در محدوده کشور ایران هستند و این خود عاملی است که آنها احساس کنند که به یک ملت ، منطقه و دین تعلق دارند و بر همین اساس بر اشتراکات تأکید کرده و نقاط اختلاف را نادیده گیرند که حداقل نتیجه آن این است که دیگر نیروها و هزینه‌های جامعه صرف مسائل جانبی نگردد. لذاست که در فرهنگ قرآن تأکید فراوان بر دوری از تفرقه شده و اعضای جامعه اسلامی به وحدت و یکپارچگی دعوت شده است .[4]

همچنین باید توجه داشت که نفس شرکت در انتخابات، «روح نشاط و احساس مسؤولیت را همیشه در جامعه زنده نگه می دارد.»[5] و روحیه خودباوری را در میان مردم تقویت می کند. چراکه در چنین فرایندی مردم احساس می کنند که در سرنوشت جامعه خود دخالت دارند. به ویژه اگر توجه داشته باشیم که هر فرد توانایی های محدودی دارد و در جابجایی هایی که صورت می گیرد، هم افراد تازه نفس به میدان می آیند و هم مردم با دیدن گروه‌ کاری جدید به پیشرفتها و آرمانها امیدوارتر می‌شوند.
 
پی‌نوشت‌ها:
[1]. رئیس جمهور برای مدّت چهار سال با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شود و انتخاب مجدد او به صورت متوالی تنها برای یک دوره بلامانع است قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل 114.
[2]  همان، اصل 121.
[3]. نرم افزار حدیث ولایت (نسخه 1/1)، مؤسسه تنظیم و نشر، سخنرانی در تاریخ 1379/9/12. ماده مردم سالاری دینی.
[4]. «و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا» قرآن مجید، آیه 103 سوره آل عمران.
[5]. سخنرانی رهبر معظم انقلاب در مشهد، 1384/1/1.

منبع: اندیشه قم